Perezida wahoze ayobora Leta Zunze Ubumwe za Amerika, Donald Trump yongeye gutangaza amagambo yateye impaka ku isi yose, ubwo yavugaga ko atumva impamvu atemerewe kongera kwiyamamariza manda ya gatatu.
Ibi yabivugiye mu kiganiro yagiranye n’abanyamakuru ubwo yari mu ndege ya Air Force One agiye muri Koreya y’Epfo kuwa kabiri, tariki ya 28 Ukwakira 2025.
Mu magambo ye yuzuyemo amarangamutima, Trump yagize ati: “Mpagaze neza mu bijyanye n’ikusanyabitekerezo, kandi murabizi nkurikije ibyo nasomye. Ndabizi ko ntemerewe kongera kwiyamamaza, ariko tuzareba uko bizagenda. Biteye isoni, ariko abantu benshi barabibaza.”
Iri jambo rye ryahise ryongera gucana umuriro mu banyamerika bamaze imyaka isaga itanu batavuga rumwe ku bijyanye n’uruhare rwa Trump muri politiki y’igihugu cyabo.
Itegeko Nshinga rya Leta Zunze Ubumwe za Amerika ryanditse mu buryo busobanutse: “Nta muntu wemerewe gutorwa inshuro zirenga ebyiri ku mwanya wa Perezida wa Leta Zunze Ubumwe za Amerika.”
Iri tegeko ryashyizweho nyuma y’ubuyobozi bwa Franklin D. Roosevelt, wari umaze kuyobora manda 4 zose, rigamije kwirinda gukumira politiki y’“umutegetsi udashaka kurekura ubutegetsi.
Ariko Trump, nk’uko bimenyerewe, ntabwo yigeze atinya gusuzuma cyangwa kunenga amategeko y’igihugu cye. Ibyo bituma bamwe bamufata nk’umunyapolitiki w’inyeshyamba, abandi bakamubona nk’umucunguzi wa demokarasi irimo gutakaza ubusugire bwayo.
Ku mbuga nkoranyambaga nka Truth Social ye bwite na X (Twitter), amagambo “Trump 2028” yongeye kuba ijambo rigezweho. Hari n’abamushyigikiye bagiye bamubona yambaye ingofero z’umutuku zanditse kuri ayo magambo, nk’ikimenyetso cy’uko ashaka kugaruka ku butegetsi ku buryo bwose bushoboka.
Umwe mu bakurikiranira hafi ibikorwa bye, Dr. Stephen Wallace, umusesenguzi wa politiki yo muri Amerika, yagize ati: “Trump ntavuga ibintu by’ubusa. Iyo avuga ko hari uburyo bazareba uko bizagenda, aba agaragaza icyifuzo gikomeye cyo kongera gufata ubutegetsi nubwo amategeko atabimwemerera.”
Hari abasesenguzi bavuga ko Trump ashobora gushaka inzira itaziguye, nko kwiyamamaza ku mwanya wa Visi Perezida, mu gihe JD Vance, Visi Perezida uriho ubu, yaba yifuza kwiyamamaza ku mwanya wa Perezida.
Ibyo byavuze ko Trump yaba agarutse mu butegetsi, ariko aticaye ku ntebe ya mbere ahubwo ari inyuma yayo, akomeza kugira ijambo rikomeye mu butegetsi bw’Amerika.
Ariko kuwa mbere, 27 Ukwakira 2025, Trump ubwe yahakanye ibyo avuga ko ari ibihuha by’abanyamakuru bashaka kumuvuga nabi.
Ati: “Nta muntu uzantegeka icyo gukora. Ariko ndagira ngo abantu bamenye ko Amerika ifite ibibazo byinshi birenze ibyo byo kwibaza niba Trump azasubira muri White House.”
Impaka hagati y’abanyamerika
Mu masaha macye nyuma y’aho avugiye ayo magambo, ibinyamakuru bikomeye nka CNN, The Washington Post na New York Times byahise bisohora inyandiko zisobanura ko amagambo ya Trump ashobora kuba afite intego yo guhungabanya imitegekere isanzwe ya demokarasi.
Megan Collins, umukobwa w’imyaka 28 utuye muri Florida, yavuze ko yatewe ubwoba no kubona abantu benshi bongera gushyigikira Trump nyuma y’ayo magambo.
Ati: “Nk’umuntu ukunda igihugu, mbona ari ikibazo gikomeye kubona umuntu wigeze guteza urujijo mu matora ya 2020 akigaruka avuga ko ashaka kongera kuyobora.”
Ariko James Duncan, umusaza w’imyaka 70 wahoze mu gisirikare, we yagize ati: “Trump ni umuntu w’ukuri kandi w’umutima. Amerika iracyamukeneye. Ibyo bavuga byose ni amayeri y’abashaka kumucecekesha.”
Prof. Linda Garson, impuguke mu mategeko y’Itegeko Nshinga rya Amerika, yasobanuye ko nta buryo na bumwe Trump ashobora gukoresha ngo agaruke ku butegetsi mu buryo bwemewe n’amategeko.
Ati: “Nta kintu na kimwe cyasobanurwa mu Itegeko Nshinga kimwemerera kuba Perezida inshuro ya gatatu, kabone n’iyo yagera kuri Visi Perezida. Ubutumwa bwe ni ubwo gucengera mu mitima y’abamushyigikiye, atari ubusabe bwemewe mu mategeko.”
Ubutumwa bwa Trump ntibwumviswe gusa muri Amerika. Abasesenguzi bo mu Burayi n’Asiya bavuga ko amagambo ye ashobora kongera gutera impungenge ku ishusho ya demokarasi y’Amerika nk’urugero rw’amahanga.
Dr. Nadine Lebrun, umusesenguzi w’ibya politiki mpuzamahanga mu Bufaransa, yagize ati: “Iyo umuntu nka Trump atangira kuvuga amagambo asa n’ashidikanya ku Itegeko Nshinga, aba atangiye gutera icyizere gike ku butegetsi bwa demokarasi nyirizina.”
Nubwo Trump yirinda kuvuga ko azongera kwiyamamaza byeruye, amagambo ye yerekana ko intambara ya politiki atarayireka. Abamurwanya baramunenga nk’umunyagitugu ushaka gusenya amategeko, mu gihe abamushyigikiye bamubona nk’intwari y’itavogerwa.
Ikigaragara, ni uko amagambo ye akomeje guteza impaka kandi ashobora kuba intandaro y’indi mpinduramatwara muri politiki y’Amerika mbere y’amatora ya 2028.
INKURU YA TUYISHIME Eric
